Salih amel (Amel-i salih) nedir?
İyi, güzel, faydalı, sevaba ve Allah'ın rızasına sebep olacak, haram sınırına girmeksizin kişinin iman, iyi bir niyet ve ihlas ile yapmış olduğu davranışlar.
"Amel", yapılan iş, kişinin dinin buyruklarını yerine getirmek için yaptığı iş anlamlarına gelir. "Salih" ise, elverişli, yararlı, dinin buyruklarına uygun anlamlarına gelir.
Dolayısıyla salih amel, kişiye ahiret saadetini sağlamaya, Allah'ın rızasını kazanmaya elverişli olan, Allah katında bir değer ifade eden davranışlardır.
İmanı kuvvetlendiren, sağlamlaştıran, onu çepeçevre sararak koruyan salih amellerdir. Amel-i salih Kur'an-ı Kerim'de doksan küsur yerde doğrudan doğruya veya dolayı olarak emredilmiştir.
Salih amelden söz eden ayetler genellikle, önce imana değinerek başlarlar.
Bunların hep "İman edip salih amel isleyenler..." şeklinde oldukları görülmektedir. Bu da iman ile amelin, bir bütünün ayrılmaz parçaları olduğunu ortaya koyar. Iman olmadan güzel davranışların hiçbir önemi olmadığı gibi, salih amel olmadan da kuru bir imanın tadı yoktur.
Bir Müslümanın imanını salih amellerle bütünleştirmesi, dünya ve ahiret hayatına bağlı olarak bütün davranışlarını güzelleştirmesi gerekir. İslam'ın müminlerden istediği iman ve salih amel budur.
İmanın yanında mutlaka salih amel gerekir. Bu da İslam'ın bütün emir ve yasaklarının yeryüzünde uygulanması, insanların hayatına hakim kılınması için gereken ameli ve sözlü tebliğdir.
Allah'ın emirlerini uygulayıp, bunları kendi nefislerinde yaşayarak toplumda yerleşmesi için çalışmak amel-i salihtir. En hayırlı yaratık olmanın şartı budur. Kur'an-ı Kerim'de salih amel'den söz eden bütün ayetlerde hemen hemen önce imandan söz edilmektedir.
Amel, Allah rızası için olacak ve insan bu amelinin karşılığını yalnız Allah'tan isteyip yalnız ondan bekleyecektir. İnsanların hoşnutluğunu ve beğenisini kazanmak için yapılan ameller asla amel-i salih değildir. Zira buradaki niyet bozukluğu insanı ahlaksızlığa ve riyaya götürür. Riya ile yapılan amellere ise Cenab-ı Hak iltifat etmez ve karşılığını da vermez.
Allah, kendisine ulaşmamız için vesileler aramamızı emreder (el-Maide, 5/35). "Vesile" kelimesinin akla getirdiği mana ise Allah'ı razı edecek amel vb. dir. (İbn Kesir, Tefsir, II, 563).
Bu arada hayırlı evlat da amel-i salih cümlesinden sayılmıştır. Hayırlı evlat yetiştirmek zamanımızda Müslümanlar için hayli önem arz eden bir meseledir. Resulullah (s.a.s.): "İnsan ölünce ameli kesilir (amel defteri kapanır).
Ancak üç şey müstesna (onlar yazılmaya devam eder): Sadakayı cariye (insanların uzun zaman istifade ettiği çeşme, yol, köprü, hastane, cami...), kendisinden istifade olunan ilim (kitap vb.), kendisine duacı olan salih evlat" buyurmuştur (Ebu Davud, Vesaya; 14; İbn Mace, Mukaddime; 20).
Evlatların, amel-i salih olacak şekilde yetiştirilip ardımızdan bizlere hayır dua eder bırakılması önemli görevlerimizdendir.
Salih amel ile ilgili ayetler
"İnanıp salih ameller işleyenlere gelince. Onların yaptıklarına karşılık, varacakları cennet konakları vardır." (es-Secde, 34/19).
"İnanıp salih amel işleyenler, Cennet bahçelerindedirler. Rablerinin katında onlara diledikleri verilir. İşte büyük lütuf budur." (eş-Şura, 42/22).
"Kim salih amel işlerse lehine, kim kötü amel işlerse aleyhinedir. " (Fussilet, 41/46). "Allah'a iman edip salih amel işleyenlerin günahları affedilir." (et- Teğabun, 64/9).
"Asr'a yemin olsun ki hiç şüphesiz insan hüsrandadır. Ancak iman edip salih amel işleyenler birbirlerine hakkı ve sabrı tavsiye edenler müstesna." (el-Asr, 103/1-3).
"Muhakkak ki iman edip salih amel işleyenler, yaratıkların en hayırlısıdırlar." (el-Beyyine, 98/7).
"Kadın, erkek iman etmiş olarak kim salih amel islerse ona güzel bir hayat yaşatacağız. Ecirlerini yaptıklarından daha güzeli ile ödeyeceğiz." (en-Nahl, 16/97).
"İşte o gün hükümranlık Allah'ındır, O. aralarında hükmeder. İnanıp salih amel isleyenler, en güzel Cennetlerdedir." (el-Hacc, 22/56).
"İman edip salih amel işleyenlerin kötülüklerini örteriz. Onları yaptıklarından daha güzeli ile mükafatlandırırız." (el-Ankebut, 29/7).
"İman edip salih amel isleyenleri iyilerin arasına koyarız. " (el-Ankebut, 29/9).
Salih amel örnekleri
Allah’ın rızası için yapılmış tüm iyi davranışlar salih ameldir. Ancak örnek vermek gerekirse; yetim sevindirmek, anne ve babaya saygılı davranmak, ilim öğrenmek, yalandan ve küfürden uzak durmak, fakirlere yardım etmek, güzel konuşmak, küsleri barıştırmak, yaşlılara yardım etmek, zekat ve sadaka vermek, hacca gitmek, dua etmek, zikretmek, namaz kılmak, oruç tutmak vb. davranışlar salih amel olarak görülmektedir.
