Osmanlı devletinde toprak sistemi nedir?
Osmanlı; Osmanlıca'da adı "Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye" olan 1299-1922 yılları arasında varlığını sürdürmüş Türk ve İslam devletinin adıdır. 16. yüzyılda dünyanın en güçlü imparatorluğudur.
Devlet; Bir ülkede, bir hükümete ve ortak kanunlara bağlı olarak yaşayan bir milletin veya milletler topluluğunun meydana getirdiği siyasi varlığa verilen isimdir.
Toprak; Yeryüzünün, üzerinde bitkiler yetişen ve kayaların, taşların parçalanması ve bozunmasiyle meydana gelen en üst tabakasına verilen isimdir.
Sistem; Yol, yöntem anlamına gelmektedir.
Osmanlı devletinde toprak sistemi; 1299-1922 yılları arasında varlığını sürdürmüş Türk ve İslam devletinde toprak adı verilen yeryüzünün, üzerinde bitkiler yetişen ve kayaların, taşların parçalanması ve bozunmasiyle meydana gelen en üst tabakasının paylaşılması ve yönetilmesini içeren sisteme verilen isimdir.
Osmanlı devletinde toprak sistemi;
1. Miri arazi
2. Mülk arazi'den oluşmaktadır.
Miri arazi
1. Fetihle alınan topraklardır.
2. Mülkiyeti devlete aittir.
3. Kişiler bu topraklar üzerinde kiracı konumundadır.
4. Mülkiyeti satılamaz, devredilemez ve kiralanamaz. Ancak kullanım hakkı miras bırakılabilir.
Miri arazinin bölümleri
1. Dirlik arazi
2. Mukataa arazi
3. Paşmaklık arazi
4. Malikane arazi
5. Yurtluk arazi
6. Ocaklık arazi
7. Vakıf arazi
8. Metruk arazi
9. Mevat arazi
Dirlik arazi
1. Miri arazinin en önemli bölümü dirlik olarak ayrılmıştır.
2. Bu araziyi ekip biçenler devlete ödemeleri gereken vergiyi hükümetin göstereceği memurlara ve sipahilere öderlerdi. Böylece devlet hazinesinden memur ve sipahi maaşları için para çıkmamış olurdu.
3. Dirlik arazi gelirine göre üçe ayrılmıştır. Bunlar; Has, Zeamet ve Tımar'dır.
Has
1. Yıllık geliri 100.000 akçeden fazla olan dirliklerdir.
2. Bunlar padişahlara, şehzadelere, divan üyelerine, beylerbeylerine ve sancak beylerine verilirdi.
3. Has sahipleri dirliklerin 5000 akçesini kendilerine ayırırlar, geri kalan 5000 akçe için atı, silahı olan ve savaşa hazır durumda bulunan cebelü(atlı asker) beslerlerdi.
Zeamet
1. Yıllık geliri 20.000 akçe ile 100.000 akçe arasında olan dirliklerdir.
2. Zeamet orta derecedeki devlet memurlarına, hazine ve tımar defterdarlarine, alay beylerine, kale dizdarlarına ve divan katiplerine verilirdir
3. Zeamet sahibi ilk 5000 akçe hariç sonraki her 5000 akçe için cebelü beslemek zorundaydı.
Tımar
1. Yıllık geliri 3000 akçe ile 20000 akçe arasında olan dirliklere tımar denirdi.
2. Tımar sahipleri gelirlerinin 3000 akçesini kendi geçimlerine ayırırlardı. Buna kılıç tımarı denilmiştir. Geriye kalan her 3000 akçe için bir cebelü askeri beslenirdir.
Tımar sistemi ne zaman kaldıırlmıştır?
Tımar sistemi 2. mahmut döneminde kalıdırılmıştır.
Dirlik sisteminin yararları
1. Hazineden para ayrılmadan devletin asker ihtiyacı karşılanmıştır.
2. Devlet memurlarının maaşı karşılanmıştır.
3. Vergilerin toplanması kolaylaşmıştır.
4. Uygulandığı bölgede devlet otoritesi sağlanmıştır.
5. Bayındırlık işleri yürütülmüştür.
6. Üretimde süreklilik sağlanmıştır.
7. Eyaletlerde devlet otoritesinin artırılması sağlanmıştır.
Mukataa arazi
Geliri doğrudan devlet hazinesine ait olan topraklardır. Bu toprakların geliri iltizam yoluyla toplanırdı.
Paşmaklık arazi
Geliri padişahın eşine ve kızlarına bırakılan arazidir.
Malikhane arazi
Üstin hizmetlerine karşılık bazı devket görevlilerine verilen topraklardır.
Yurtluk arazi
Sınır boylarındaki askerlere, kasaba veya şehir memurlarına verilen arazidir.
Ocaklık arazi
Kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan topraklardır.
Vakıf arazi
1. Geliri cami, medrese, bedesten, hastane gibi hayır kurumları için ayrılan topraklardır.
2. Devlet vakıf arazilerinden vergi almazdı.
Metru arazi
1. Devlete ait olup kamunun, belli bir veya bir kaç köyün ya da kasaba halkının yararlanması için terk olunmuş arazidir.
2. Genel olarak halkın yararlanmasına terk edilmiş bulunan yollar, meydanlar, namazgahlar; mesire, pazar, panayır yerleriyle köy veya kasaba halkının istifadesine tahsis edilen baltalıklar, harmanlar, meralar, yaylak ve kışlak yerlerdir.
Mevat arazi
1. Hiç kimsenin mülkiyeti altında bulunmayan topraklardır.
2. Vasfından dolayı ziraate elverişsiz topraklardır.
3. İnsanların kullanmadıkları ve terk ettikleri topraklardır.
Mülk arazinin bölümleri
1. Öşüriyye arazi
2. Haraciyye arazi
Öşüriyye arazi
1. Mülkiyeti Müslüman halka ait olan topraklardır.
2. Bu toprakların sahipleri arazi vergisi olarak "çift resmi", ürün vergisi olarak da "öşür" öderdi.
Haraciyye arazi
1. Mülkiyeti gayrimüslümanlara ait topraklardır.
2. Bu toprakların sahipleri arazi vergisi olarak "ispenç (muvazzaf haracı)", ürün vergisi olarak da "haraç (mukassem haracı)" öderdi.
