Mao inhibitörü nedir?
MAO inhibitörleri, aynı zamanda, Monoamin Oksidaz İnhibitörleri (MAOI) olarak bilinen ve depresyonun tedavisi için reçete edilen güçlü antidepresan bir ilaç sınıfıdır. Monoamin oksidaz inhibitörelri sıklıkla sıkıntı, aşırı uyuma ve yeme ile görülen atipik depresyonlu bireylerde ve zihni sürekli sağlığıyla meşgul olanlar (hipokondriyazis), sinirlilik, agorafobi (açık ya da kalabalık yerlerden korkma), sosyal fobi ya da enerji kaybında etkilidir.
Adından da anlaşıldığı gibi, bu bileşikler monoaminlerin yıkımından sorumlu olan monoamin oksidaz (MAO) enziminin etkinliğine müdahale ederler. Gösterdikleri antidepresan aktivitenin beyindeki MAO' nun inhibisyonuna ve sonucunda sinaptik bağlantılardaki iletici amin miktarlarını artırmalarına dayandığı düşünülmektedir. Bu bileşikler hızla absorbe ve metabolize olur, aktif ara bileşikleri oluşabilir ve tek bir dozun büyük bir oranı bir gün içinde ayrışarak itraha uğrar.
Klinik alanda kullanılan bileşikler çoğunlukla hidrazin türevleridir; örneğin, iproniazid, nialamid, izokarboksazid, fenelzin ve mebenazin. İproniazid bu grubun prototipiydi, ama toksisitesi nedeniyle yerini daha sonra bulunan türevlere bırakmıştır. Gruptaki öteki türevler iproniazide kıyasla terapötik bakımdan daha az etkin, ama buna karşılık daha az da toksiktirler. Fenelzin ve izokarboksazid en yaygın kullanılan türevlerdir.
idrazinden türetilmeyen bir MAOI olan tranilsipromin antidepresan olarak kullanılmaktadır. Bu bileşik, hem iproniazidi, hem de kimyasal bakımdan benzediği amfetamini andıran ikili özelliklere sahiptir.
MAOI 'lerin, özellikle anksiete ve fobik durumlar eşliğinde başgösteren depressif hastalığın tedavisinde sınırlı olmakla birlikte yararlı bir yerleri vardır. Klinik etki, tedavinin başlatılmasından beş gün ila üç hafta ya da daha sonra görülür. Otonom yan etkiler arasında hipotansiyon (sık görülür), bulanık görme, ağız kuruması, konstipasyon, miktürisyon zorluğu ve geç ejakülasyon vardır; bunlar hafif olmakla birlikte rahatsız edicidir.
MAO inhibitörlerinin olası yan etkileri nelerdir?
Aşağıda sözü edeceğimiz yan etkiler, Monoaminooksidaz enzim engelleyici ilaçların, bu emzirme kalıcı bağlanarak etki eden, bu nedenle kullanımında belirgin risk taşıyan ilaçlara bağlı gelişen yan etkilerdir. Her ne kadar bu ilaçların (Fenelzin gibi) ülkemizde satışı yasaklanmışsa da, abzı hekimlerin ülke dışından getirtilebilmesi ya da ülke dışında bir süre yaşamış ve orada bu tür tedaviye başlanmış olan hastalarımız için bilgilendirme gereği duyulduğundan dolayı anlatılmıştır.
• Postural hipotansiyon (oturur durumdan ayağa kalkıldığında baş dönmesi).
• Baş ağrısı.
• Yüz kızarması.
• Uyuklama.
• Şiddetli yüksek kan basıncı (hipertansif kriz) (Tiramin içeren yiyecek (peynir, şarap) ya da ilaçlar alındığında).
MAO inhibitörleri kullanırken dikkat edilmesi gerekenler?
Bazı yiyecek ve ilaçlarla MAO inhibitörleri arasında potansiyel olarak tehlikeli yüksek kan basıncına neden olan etkileşimler olabilir. Bu yiyecekler:
• Bayat peynir (köy peyniri ve krem peynir güvenlidir).
• Bira ve şarap.
• Karaciğer ezmesi.
• Salamura ringa balığı.
• Mayalı ürünler.
• Ekşimiş krema ve yoğurt.
• Çikolata.
• MAO inhibitörleri ile birlikte kullanıldığında hipertansif krize neden olabilen ilaçlar (uyarıcılar ve anti-astma ilaçlar dahil).
Bu yiyecek ve ilaçlardan kaçınılmalıdır. Sayılan ilaçlarla karşılaşıldığında (uyku hapları ve soğuk algınlığı tabletleri dahil) ya da reçete edilen herhangi bir ilaçla karşılaşıldığında psikiyatrist ya da aile doktoruna kontrol ettirilmeden kullanılmamalıdır.
Günümüzde MAO engelleyici ilaçların enzime kalıcı değil de geçici olarak bağlanan ve yukarda sözü edilen yiyecek ve ilaçlarla birlikte alınımında oluşan yan etkilere tedavi doz aralığında neden olmadığı bilinen, daha seçici (MAO-A enzimine özgün) olarak enzimi engelleyen formları bulunmuştur.
Bunlardan sadece MAO-A enzimini geçici olarak bağlayan RİMA (Reversible Inhibitör MAO-A) grubu ilaç olan Moklobemid (Aurorix) ülkemizde bulunmakta ve son derece güvenle kullanılmaktadır. Aşırı doz alınımında da nispeten daha güvenlidir.
