İlaç nedir?

Doktorlukta, hastalıkları iyi etmek için kullanılan maddedir. Çeşitli kimyasal maddelerden elde edilir. İlaç terimi, hastalıkların tedavisinde kullanılan ve sağlığı iyileştiren maddelere verilen genel bir isimdir. İlaçlar günümüzde sağlığı iyileştirmek hastalıkları tedavi etmek amacıyla tüm sağlık profesyonelleri tarafından kullanılır.

İlaç kullanımı milattan önceki tarihlerde, bitkilerin ve hayvanların bazı parçalarının hastalıkları iyileştirdiği veya yaralanan insanlara iyi geldiği farkedildiğinde başlamıştır. Dünya üzerindeki Mısır, Hindistan, İran ve Çin gibi birçok ülke yüzlerce yıldır geleneksel ilaç ve tıbbi uygulamalar geliştirmektedirler. İlaç kullanımı bu şekilde yayıldı ve tüm insanların hayatlarında önemli bir yer tuttu.

İlaç kullanımı

İlaç artık günlük bazda, tansiyonu düzenlemek, kolesterolü düşürmek veya vitamin takviyesi gibi amaçlarla kullanılıyor. İlaçlar hastalıkları ve enfeksiyonları iyileştirmek amacıyla olduğu kadar sağlığı korumak amacıyla da ciddi bir eğitimden geçmiş doktorlar tarafından reçete edilmektedir. Bilim ve teknoloji ilerledikçe ilaçlar da daha güvenilir ve etkili olmaktadır.

Orjinal ilaç nedir?

Orijinal ilaç, uzun araştırmalar ve klinik çalışmaları sonucu belli bir hastalık üzerinde olumlu etki yaptığı kanıtlanmış, temeli patentli bir moleküle dayanan ve daha önceden benzeri olmayan yeni ilaçlar için kullanılan bir uluslararası terimdir. Orijinal ilaçlar, dünyanın bir çok ülkesinde güçlü yasalarla, patent ve veri koruma hakları şemsiyesi altında belli bir süre boyunca korunurlar.

Bu süre içinde, başka bir ilaç şirketinin, bu ilacın benzerini üretmesine izin verilmez. Böylece orijinal ilaç üreticileri AR-GE yatırımlarını karşılayabilmekte ve yeni araştırmalar için kaynak yaratabilmektedirler. Orijinal ilacın yasal koruma süresinin dolması ile birlikte, ilaç şirketleri, orijinal ilacın benzerlerini piyasaya sürebilirler. Bu ilaçlar, “Jenerik İlaç” olarak adlandırılır. Jenerik ilaçları üreten firmaların, bu ilaçları piyasaya sürebilmeleri için bazı kurallara uymaları zorunludur.

Jenerik ilaç, orijinal ilaçla aynı etken maddeyi, aynı miktarda içermelidir. Aynı formülasyonda ve farmasötik şekilde olmalıdır. Orijinal ilaçla biyoeşdeğer olduğunun kanıtlanmış olması gerekmektedir. Biyoeşdeğerliliği kanıtlanmış jenerik ilaçlar, yüz milyonlarda dolarlık araştırma harcaması yapmak zorunda kalmadan, orijinal ilaçların kanıtlanmış etkinlik ve güvenilirliğine dayanılarak piyasaya sunulurlar. Dolayısıyla jenerik ilaç çok daha ucuza mal edilebilir.

İlaç sektörünün, insanın yaşam kalitesini artırabilmesi için hem orijinal ilaçlara hem de jenerik ilaçlara ihtiyacı vardır. Orijinal ilaçlar, yeni, etkin ve daha güvenli tedaviyi insanlığın hizmetine sunarken: jenerik ilaçlar daha ekonomik bir alternatif oluştururlar. Bu bayrak yarışı, yaşam kalitesinin artırılması için sağlıklı bir döngü içinde çalışabilmelidir.

Çeşitli şekilleri vardır. Başlıcaları şunlardır:

Paketler: Toz halinde bulunur ve ya toz haline getirilip, istenilen miktarda paketler içine sarılır. Dil üzerine veya su ya dökülerek içilir.

Kaşeler: Acı olduğu için ağıza alınıp yutulması zor olan ilaçların içine konduğu nişastadan kalıplardır,

Haplar: İlaç maddelerinin, tesirsiz başka maddelerle yumuşak hamur gibi karıştırılarak hazırlanmasıyla yapılır.

Tabletler: Yapışkan bir maddeyle karıştırılmış toz halindeki maddeleri sıkıştırıp, yuvarlak parçalar haline getirmek suretiyle hazırlanır.

Drajeler: Toz halindeki maddelerin sıkıştırılıp, mercimek gibi iki yüzü kabarık parçalar haline sokulmasıdır.

Kapsüller: Kötü lezzeti veya kokulu bazı ilaçları hastalara verebilmek için midede erimesi kolay jelatin keselerdir.

Bunlardan başka şurup, damla, yağ, merhem, fitil, lavman ve enjeksiyon ampulü şeklinde de ilaçlar vardır.

Akılcı ilaç kullanımı nedir?

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), bir insanlık hakkı olarak sağlık ve sağlığa erişmekte eşitlik ilkesinden hareketle, ilaca erişebilirliğin uzun vadeli ilaç politikalarının ayrılmaz bir parçası olarak görülmesi gerektiği sonucuna varmıştır. Daha geniş bir çerçeveden bakıldığında bu konu tüm sağlık politikasının bir parçası  olarak değerlendirilmiştir.

Tüm dünyada yanlış, gereksiz, etkisiz ve yüksek maliyetli ilaç kullanımı çeşitli boyutlarda sorunlara neden olmaktadır. Bu etkiler arasında hastalık ve ölüm oranlarında artış olması,  ilaçların yan etki riskinin artması, kaynakların yanlış tüketilmesiyle sonuçta temel ilaçlara bile ulaşılabilirliğin azalması, acil ve temel ilaçlara karşı gelişebilecek dirence dayalı olarak, tedavinin ekonomik ve sosyal maliyetinin artması sayılabilir. Bu nedenlerden dolayı dünyada çeşitli çözüm yolları üretilmeye, geliştirilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda dünyada “Akılcı İlaç Kullanımı (AİK)” çalışmaları başlatılmıştır.

1985 yılında Nairobi’de yapılan DSÖ toplantısı AİK çalışmaları için başlangıç sayılmaktadır. AİK, DSÖ tarafından; kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun ilaca, uygun süre ve dozda, en düşük maliyette ve kolayca ulaşabilmeleri olarak tanımlanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü’nün tahminlerine göre, ilaçların % 50'sinden fazlası uygun olmayan şekilde reçetelenmekte, temin edilmekte veya satılmaktadır. Tüm hastaların yarısı da ilaçlarını doğru şekilde kullanamamaktadır.

Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yanlış ve gereksiz ilaç kullanımı halk sağlığını etkileyen ciddi bir sorundur. Akılcı olmayan ilaç kullanımı hastaların tedaviye uyuncunun azalmasına, ilaç etkileşimlerine, bazı ilaçlara karşı direnç gelişmesine, hastalıkların tekrarlamasına ya da uzamasına, advers olay görülme sıklığının artmasına, tedavi maliyetlerinin artmasına neden olur.

Bir endikasyon için uygun ilaç, etkililik, güvenlik, uygunluk ve maliyet kriterleri dikkate alınmışsa akılcı olarak seçilebilir. Akılcı İlaç Kullanımının sağlanması konusunda farkındalığın oluşturulması ve toplum bilincinin artırılmasında hekim, eczacı,  hemşire, diğer sağlık personeli, hasta/ hasta yakını, sektör, düzenleyici otorite, meslek örgütleri ve diğer (Medya, Akademi vb.) gruplar sorumluluk sahibi taraflar olarak sayılabilir.

İlaç kullanımında dikkat edilecek hususlar

İlaçtan yararlanım doktor kontrolünde doktorun önerdiği biçim dahilinde etkin süre ve etkin dozda olduğu takdirde mümkündür. Kısa sürede iyileşmeyi beklemeyiniz. Bazen ilaçlar prospektüste belirtilenlerin dışında, farklı amaca yönelik verilebilir. İlaç prospektüsündeki bilgilerle ilgili kaygınız varsa hekime danışmadan ilacı kesmeyiniz. Şikayetleriniz düzelse dahi doktorunuz ilacı kesmeden bırakmayınız. Belirtilen yan etkilerin hepsi bir arada bulunmayabilir; hatta hiç yan etki de olmayabilir.

İlaçları alkol ile birlikte almayınız veya hekiminize danışınız. Ortaya çıkan yan etkiler çoğunlukla kısa bir süre sonra ortadan kalkacaktır. (10-15 gün ya da daha kısa süre) İlaçlarınız hakkında uzman olmayan kişilerden bilgi almayınız. Size aksi söylenmedikçe ilaç dozlarıyla oynamayınız. İlaçlarınızı verilen amacın dışında kullanmayınız ve önermeyiniz. Gebelik veya emzirme döneminde olduğunuzu hekiminizle paylaşınız. Bu dönemlerde kontrol altında olmak gereklidir. Dikkat gerektiren işlerle uğraşıyorsanız hekiminize hatırlatınız. İlacın içeriğine bağlı uyku ya da rüyada değişiklikler olabilir. Kullandığınız diğer ilaçları hekiminize söyleyiniz. Bazı ilaçlar tansiyon ve kalp ritmine etki edebildikleri için hekiminiz her seansta tansiyon ve nabız kontrolünü yapacaktır.

Sözlükte "ilaç" ne demek?

1. Bir sayrılığı iyi etmek ya da önlemek için, türlü yollardan kullanılan madde, em, deva; çare, önlem.
2. Çare, önlem.
3. Bir sayrılığı iyi etmek ya da önlemek için, türlü yollardan kullanılan madde, em, deva.

İlaç kelimesinin ingilizcesi

[Institutional Learning and Change (ILAC)] n. medication, medicine, pill, drug, remedy, cure, curative, medicament, physic
Köken: Arapça