İktidar nedir?
Sözcük genellikle siyasi kudreti temsil etmektedir. Devlet yönetimini elinde bulundurma ve devlet gücünü kullanma yetkisi anlamına gelmektedir.
Kast edilen olgu, toplumsal hiyerarşide üst konumda yer alan, onu idare ve yönetme erkine sahip olan kurumsallaşmış güçtür. İnsanları yönetebilme, yönlendirebilme gücü avcı- toplayıcı ilkel insanlardan beri çok değişmiştir. Milattan önce 10.000 dolaylarına kadar doğal düzen içerisinde savrulan insanlar, tarımı keşfederek gıdalar ile birlikte kendi kaderlerini de tayin yeteneği edindiler. Bu zamana dek doğal hayattaki gibi güçlü olanın grubu yönlendirdiği açıktır.
Yani hayvanlar arasındaki hiyerarşinin aynısı insanlar arasında da bulunmaktadır. Ancak tarım etkinliklerinden sonra insani unsurların ortaya çıktığı söylenebilir. Bu dönemde güç, iktidar anlayışı çeşitlemeye uğramıştır. Bir grup insanı yönlendiren lider, tarım ile çoğalan nüfusun yönetiminde vasıf değiştirmiştir. Kontrol edecek insan ve bölge artınca iktidar da genişlemeye uğramıştır.
Diğer kabileleri ve insanları da yönetebilecek kadar genişleyen topluluklar “devlet” şeklinde kurumsallaşmıştır. Büyük ölçekteki liderliğe ilk dönem devletleri diyebiliriz. Bu ilk devletler Asya’nın tarım devletleridir. Mezopotamya’dan Doğu Asya’ya dek yayılan tarım, uygun iklimlerde nüfus patlamasına yol açmıştır. Tek adamın yönetemeyeceği, ya da haklı görülemeyeceği aşamada yetki yayılmış ve devlet adlı yönetim kademesi olmuştur. bak.dmy.info/devlet-nedir/
Devletin atası kabile şefidir. İnsanın yönetilme ihtiyacı ve bunun gerekliliği konusu ayrı bir ihtisas gerektirir. Burada yalnızca Devlet ya da siyasi iktidarın özelliklerini irdeleyeceğiz. Başta, devlet yetkileri hükümdarın gücünün aktarımı şeklindedir. Uzun bir süre de iktidar, gücü elinde bulunduranın izniyle ve onun içindir. Daha sonra halk iktidarları, yani hükümdar ve çevresindekiler için değil, toplumun tümü için hareket eden iktidarlar kuruldu.
İlk devletlerde açık ve seçik biçimde liderin bekası için bulunan devlet kurumu, daha sonra halk için var olduğunu iddia etmiştir. Günümüz devletleri toplum için var olduğunu ve herkes için ortak iyiye ulaşmak amacında olduğunu söyler. İlk devletlerden modern çağa kadar “liderin devleti” var olmuştur. Devlet idare etme gücünü ve yetkisini tanrının hükümdara verdiğini öne sürer. Tanrının ve hükümdarın isteğiyle yönetim var olur. Devlette her şey önce tanrı, sonra hükümdar içindir.
Bu zamanla gelişecek ve işin içine insanlar da katılacaktır. Tanrı- hükümdar ve ulus daha sonraki aşamadır. Devlet gücü önce tanrıya, sonra hükümdara, sonra da halka dayanmaya başlamıştır. Giderek yeryüzüne yaklaşan güç kaynağı modern zamanlarda tanrı ve hükümdarı elemiş, yalnızca halk- cumhur kaynaklı olmuştur. Türklerden örnek vermek gerekirse: insanlar bir ülkü ya da ulus değil, kağanın etrafında toplanmaktaydı. Orhun Abideleri’nde aktarıldığı kadarıyla tanrı Bilge Kağan’ı hükümdar yapmıştır. Bilge de halkına sahip çıkmıştır. Daha sonra Karahanlılar gibi ilk düzenli devlet örneklerinde halkın da güç kaynağı olduğu görülebilir.
Ulus, “kağan etrafındakiler” olmaktan çıkarak “insanların birliği” olmaya evrilmiştir. Kutadgu Bilig gibi eserler hükümdarın yetkilerini ve güç kaynağını halk yönünden yorumlamaya başlamıştır. Bu üçlü güç kaynağı Osmanlı’da da devam etmiştir. Sonrasında Türkiye Cumhuriyeti ile tanrı ve hükümdar iddiası ortadan kalkmıştır. Bugünkü devletlerin çoğu gücünü halktan alarak halk için yönettiğini iddia eder.
Sözlükte "iktidar" ne demek?
1. Bir işi yapabilme gücü, erk, kudret; bir işi yapabilme gücü, erk, kudret.
2. Bir işi başarabilme yetki ve yeteneği; bir işi başarabilme yetki ve yeteneği.
3. Devlet yönetimini elinde bulundurma ve devlet gücünü kullanma yetkisi; bu yetkiyi elinde bulunduran kişi ve kuruluşlar; devlet yönetimini elinde bulundurma ve devlet gücünü kullanma yetkisi; bu yetkiyi elinde bulunduran kişi ve kuruluşlar.
İktidar kelimesinin ingilizcesi
n. ability, capability, potency, power, capacity, potential
Köken: Arapça
Iktidar ne demek? (Ekonomi)
(Ability, political power) Arapça’dan geçme. Bir işi yapabilme, başarabilme, güç, kudret veya yetki demektir. Bundan başka, devlet yönetimini elinde bulundurma, devlet gücünü kullanma yetkisi anlamına gelir. Bu anlamda seçimi kazanıp iş başına gelen yönetim, hükümet yerine kullanılır.
