Heyelan nedir?

(Kayşa, yer kayması), büyük ölçüde toprak ve kaya kaymasıdır. Genellikle bir yamacın eteklerindeki kesim fazlaca aşınırsa, üstündeki ağırlığı zamanla taşıyamaz hale gelir.

Heyelan başlar. Tonlar ağırlığındaki kaya, toprak yamaçlardan aşağıya yuvarlanır. Anadolu'da zaman zaman bu olaya raslanır. Yer göçmeleri ve yer kaymaları kütle hareketleri olarak ifade edilir. Bunlardan yer göçmeleri, mağara gibi yer altı boşluklarının tavanlarının göçmesi olayıdır. Bunlar az görülen olaylardır. Yer kayması (heyelan) yurdumuzda sık görülen olaylardandır. Yer kaymaları toprağın, taşların ve tabakaların bulundukları yerden yamaç aşağı kayması olayıdır.

Bu olayla bazen küçük, bazen de çok büyük kütleler hareket eder. Toprak kayması, Toprak örtüsünün. bulunduğu yerden koparak bir yamaç boyunca kayması ve aşağıda bir yerde birikmesidir. Toprak kaymasına heyelan da denir. Heyelan, ülkemizde sıkça rastlanan bir afettir. Yağmur ve Kar suları, yamaçları kaplayan toprağın içine sızar. Suyu geçirmeyen bir tabakaya rastlayınca burada birikir.

Biriken sular, üstteki toprak tabakasının altında kaygan bir zemin oluşturarak heyelan oluşumuna neden olur. Suyu içine almış, şişmiş ve ağırlığı artmış olanı toprak tabakası belli bir noktadan sonra yavaş yavaş ya da hızla kaymaya başlar. Kayan kitle bazen bir çamur biçiminde, bazen de büyük bir toprak kütlesi halinde yamaç aşağı akar ve bir yerde birikir. Bazen depremler de heyelana neden olabilmektedir.

Heyelan sonucu tarla, bağ, bahçe gibi tarım alanları kum, çakıl, taş vb. ile kaplanır. heyelanlar can kaybına yol açtığı gibi tarım alanları ve binaların zarar görmesine de neden olur. Kimi zaman da kara ve demir yolları ile köprü ve tünellere zarar verir, ulaşım sistemlerini bozar. Ülkemizde heyelanların en sık görüldüğü yer, Doğu Karadeniz bölümüdür.

çünkü burada yamaçlar daha dik, yağış miktarı daha fazladır. Ayrıca ülkemizde Heyelan olaylarının en çok görüldüğü dönem, ilkbahardır. Bunun da nedeni, bu mevsimin yurdumuzun birçok yerinde oldukça yağışlı geçmesidir. Yol yapımı, taş ve maden ocağı açılması, kum vb. inşaat malzemelerinin alınması, yamaçlardaki dengeyi bozmakta ve heyelanlara yol açmaktadır.

Bu nedenle dik yamaçlarda, yamacın dengesini bozucu bu tür faaliyetlere izin verilmemelidir. Yamaçlardaki Bitki örtüsünün korunması ve çıplak alanların ağaçlandırılması da heyelan oluşumunu büyük ölçüde önler. Bunlar dışında heyelan tehlikesi olan yerlerde yerleşime izin verilmemelidir. Ayrıca, yol yapımı esnasında, yolun heyelan olabilecek yamaçlardan ve yerlerden geçirilmemesine özen gösterilmelidir.

Heyelani meydana getiren sebepler

Dış Sebepler
Yamaç eteğinin, hafriyat veya yol yapımı sebebi ile kazılması, sular tarafindan oyulma, erozyon sonucu eğimin fazlalaşması, yamacın üst kısmının yüklenmesi, deprem, infilak ve sarsıntılardır.

İç Sebepler
a) Boşlukları kısmen hava dolu bir zemine giren suyun yüzeysel gerilimi arttırması, böylece ağırlıgın da artması.
b) Yamaçları yanlarına bağlayan jeolojik özelliklerin zamanla kaybolması, kayaların çatlaması ve ufalanması sebebi ile direnç azalması.

Heyelanlar ani ve hareketsiz olarak değil, belli bir süre zarfinda meydana gelirler. Kopma bölgesinde yarık ve çatlaklar görülür. Ülkemizin çesitli yerlerinde ve özellikle fay hattı boyunca birçok heyelanlar mevcuttur.

Heyelanın etkileri ve sonuçları

Heyelanlar yerleşim yerleri çevresinde oluştuğunda can ve mal kayıplarına yol açmaktadır. Örneğin 1988 yılında Trabzon’un Maçka ilçesindeki heyelanda 64 kişi, 1995 yılında İsparta’nın Senirkent ilçesindeki heyelanda ise 74 kişi hayatını kaybetmiştir. Heyelanlar, yerleşim alanlarındaki meskenlere ve fabrikalara maddi açıdan da zarar vermektedir.

Bazı yolların kapanması bunun sonunda ulaşımın aksamasına, taşımacılık hizmetlerinin yavaşlamasına neden olmaktadır. Heyelan olayı sonucunda yerşekillerinin biçimlerinde değişiklikler meydana gelir. Örneğin; Tortum çayı üzerinde oluşan heyelan akarsuyun önünü kapatarak Tortum Gölü’nün yine Trabzon’un batısındaki heyelan Sera Gölü’nün oluşmasına neden olmuştur.

Sözlükte "heyelan" ne demek?

1. Kaysa, göçü.

Cümle içinde kullanımı

Bizi belimize kadar gömen heyelanın altından başlarımızı güç doğrultmuştuk.
- F. R. Atay

Heyelan kelimesinin ingilizcesi

n. landslide, landslip, slide, avalanche
Köken: Arapça